تحلیلی کوتاه بر عدم شرکت برخی کشورهای اروپایی در تنبیه رژیم اسد و عواقب حملهٔ نظامی آمریکا به سوریه

 آقای زبیگنیو برژینسکی که یکی از استراتژیستهای بزرگ جهان است؛ در مصاحبهٔ اخیر ی که توسط رادیو DW با ایشان انجام گرفته است (اینجا)؛ نوع مخالفت خود با عملیات نظامی دولت آقای باراک اوباما بر علیه رژیم سوریه را در چند جمله توضیح داده است. آقای برژینسکی در این مصاحبه هم روسیه و هم کشورهای اروپایی را به نوعی از «عقب ماندگی» و زیستن در جهان صنعتی چند دههٔ اخیر متهم میکند؛  این همان گفتمانی است که آقای جرج دبلیو بوش نیز در سخرانیهای خود بکار برد و دولتهای اروپایی به بازمانده های امپراطوریهای فرسودهٔ گذشته تشبیه نمود و باز هم همان گفتمانی است که آقای اوباما بر اساس آن آقای پوتین را «شاگرد تنبلی که در صف آخر کلاس نشسته است» تشبیه نمود. این گفتمان چنان نگاه بلند مدتی به سازماندهی جهانی بر اساس اقتصاد لیبرال دارد که گاهی شباهت زیادی به داستانهای علمی تخیلی و یا نظریهٔ فیزیک کوانتوم و نظریهٔ آشوب Chaos Theory پیدا میکند. من مخالف این نظریه در شکل عام آن نیستم و مطالعهٔ آثار آقای برژینسکی و سایر نظریه پردازان هم سطح ایشان ( حتی نظریه پردازان گفتمان روسی و چینی) ذهن را بسیار تیزتر میکنند؛ اما این گفتمان نوعی از طراحی استراتژیهای کلان و بلند مدتی را پیشنهاد میکند که بسیار گسترده تر از آن است که بتوان  با جمع آوری اطلاعات و پالایش آنها (در حدی که این نظریه انتظار دارد)؛  پاسخهای عملی موفقیت آمیزی برای طراحی آنگونه راهبردها را فراهم آورد (مثلاً با یک کار گروه متخصص یک میلیون نفره چطورید؟)؛ زیرا تعداد پشه ها و پروانه ها بسیار زیاد است.

آقای برژینسکی معتقد هستند که دخالت نظامی هر چند محدود در سوریه باید بخشی از یک استراتژی در رابطه با سوریه باشد که خود بخشی از مخمصهٔ بزرگی به نام «بهار عربی» و لابد بخشی از راهبردهای کلان و متضاد احتمالاً ۱+۵ است و بازیگران منطقه ای و اشتباهات محاسباتی میتوانند نقش تعدادی از همان پروانه ها را بازی کنند.

شاید آنچه که آقای برژینسکی میگویند (البته در سطح انتظارات ایشان) درست باشد؛ اما آنچه که در عمل در رابطه با سوریه مشاهده میشود؛ نه عدم وجود استراتژی؛ بلکه وجود حد اقل دو استراتژی موازی و همچنین نقش پروانهٔ بزرگی مانند عربستان سعودی و اقمار آن است که اتفاقاً در همانجایی نشسته است که آن دو استراتژی موازی نشسته اند.

به نظر من این دو استراتژی موازی عبارتند از:

۱- تضعیف رژیم اسلامی ایران بوسیلهٔ بحرانهای اقتصادی با به کار بستن تحریمهای اقتصادی و فنی.

۲- تبدیل نمودن سوریه به «باتلاق کنترل شده» برای کشاندن تمام توش و توان جانبی رژیم (حلقه های هلال شیعی) به سوریه و تحمیل شدن هزینه های کلان به رژیم در مرحلهٔ کنونی و هزینه های نظامی و انسانی (جانی) گسترده در آینده است.

از نظر من آنچه که از نظر استراتژیستهای رژیم اسلامی «پیشرفتهای اتمی» نامیده میشود؛ از نظر کشورهای غربی نوعی «باتلاق کنترل شده» به حساب می آید که نه تنها توش و توان اقتصادی ایران را می بلعد؛ بلکه پلکان صعودی برای قدرتهای بزرگ در مسیر نابودی ایران بازی میکند.

آنچه که از طرف دولت آقای اوباما و سایر دولتها به زبان اخلاقی «خط قرمز استفاده از جنگ افزار شیمیایی برای کشتار بیگناهان» مطرح میشود؛ پلکانی است که میتوان از آن صعود نمود و با انجام عملیاتی محدود؛ قدرت رسمی نظامی و کلاسیک رژیم اسد را تا حدی تضعیف نمود؛ تا با خلأ قدرت مواجه شده و برای پا برجای ماندن؛ به استفادهٔ اجباری بیشتر از «حامیان شیعه مسلک» خود روی آورد و آنچه که پس از حملات نظامی آمریکا به جای ارتش کلاسیک بشار اسد خواهد نشست؛ یک «آشوب شبه نظامی کنترل شده» خواهد بود که هزینه های آنرا رژیم جمهوری اسلامی؛ یک تنه خواهد پرداخت و با ضعیف شدن رژیم بشار اسد؛ افزایش این هزینه ها برای رژیم اسلامی حاکم بر ایران؛ در آغاز یک جهش آنی خواهد بود و در ادامهٔ نبردها سیر صعودی هزینه ها بر پایهٔ جهش اولیهٔ پس از حملهٔ امریکا شکل خواهد گرفت.

لذا میبینیم که برخلاف گفتهٔ آقای برژینسکی که بر «عدم وجود استراتژی در حملهٔ نظامی به رژیم سوریه» تکیه کرده و میگوید: «اگر چنین استراتژی‌ای داشته باشد، رازی است که به خوبی از آن محافظت می‌شود.» باید گفت که این؛ آقای برژینسکی است که آن « رازدار بزرگ» است.

البته همچنان که شاهد بودیم؛ احزاب و کشورهایی که بیشتر از دولت آقای اوباما برای حمله به سوریه یقه درانی میکردند؛ همگی به جز رئیس جمهور فرانسه که منافع باستانی در برخی از کشورهای عربی دارد؛ از ماجرا کنار کشیدند.

پرسش این است که چرا ناگهان با رای منفی حزب کارگر انگلستان؛ آلمان و ایتالیا و مجارستان نیز مانند مهره های دومینو؛ فرو افتادند؟ پاسخ این پرسش در همان اظهارات آقای برژینسکی و آقای بوش در رابطه با حکومتهای اروپایی که در مقدمهٔ این نوشته ذکر شد نهفته است. این کشورها چه فرسوده و چه متعلق به دهه های پیشین؛ هنوز به گفتمانهای «قدیمی» و تعاریف قدیمی از «استراتژی های کلان» و تعبیر قدیمی از «منافع ملی» چسبیده اند و «نظم نوین جهانی» را یک رویای دراز مدت میبینند و نمیخواهند که امروز «روزه» بگیرند تا بعد از مرگ به «بهشت» آقای برژینسکی بروند.

چنانکه گفته ام؛ انگلستان و بویژه آقای «جک استراو» با اینکه سفارتشان در اثر یک بازی درون گروهی رژیم تعطیل شد؛ اما دارای پایگاههای مستحکمی در درون رژیم هستند که میتوانند نقش مهمی را در فردای تضعیف رژیم اسلامی در جهت ابقا و گسترش منافع انگلستان بازی کنند و لزومی برای «شرکت اسمی» در یک «عملیات محدود» و پرداخت هزینه های آنرا ضروری نمیبینند و آلمان و ایتالیا نیز که روابط مشابهی با رژیم اسلامی دارند؛ پیغام حزب کارگر انگلستان و آقای جک استراو را گرفتند.

اما هر دست آوردی؛ هزینه ای نیز دارد که باید پرداخت شوند. «اهداف» امیدها و آرزوها هستند و اینکه گفته شود «بگذار آمریکاییها هزینه کنند و ما میوه هایش را خواهیم چید»؛ نه اندکی؛ بلکه بسیار ابلهانه است.

کژدم